Napis na pamiątkowej tablicy wmurowanej we frontonie 

           Szkoły Podstawowej w Bronowicach głosi:

 

 

 

            „Szkoła Pomnik nr 72

     

                   28 VIII 1960

 

              Szkołę Podstawową

 

              Pomnik Tysiąclecia

 

              Państwa Polskiego

   

             wzniesioną funduszem społecznym

     

              i wysiłkiem obywateli Bronowic

  

            przekazuje się młodzieży do użytku”

 

 

 

 

        Bronowice to miejscowość w województwie lubelskim, gm. Puławy położona nad rzeczką Klikawką, dopływem Wisły. Leży na wysokości 115 m n.p.m. na pograniczu Wyżyny Lubelskiej i Małego Mazowsza.

       Obecnie liczba mieszkańców wynosi ok. 600 osób. 

       Wieś należy do najstarszych miejscowości położonych po lewej stronie Wisły. Źródła podają,  że powstała około XI w. Nazwę swą wzięła prawdopodobnie od istniejącego tu punktu, broniącego przeprawy przez rzekę. Była wsią dziedziczną. Należała najpierw do Jarockich – dziedziców Jaroszyna, potem właścicielami byli kolejno: Warsz-Michałowski, Firlejowie, Polanowscy, Jaworniccy, Jasińska i inni. W 1876r. dobra bronowickie nabył Franciszek Kazimierz Herniczek, który okazał się ostatnim właścicielem majątku. 

       W II połowie XVI w. Krzysztof Broniewski – Firlej wybudował w pięknym parku z aleją grabową i rzadkimi okazami drzew i krzewów zamek, który potem rozebrano. Została po nim wspaniała wieża „firlejowska” i dwukondygnacyjne piwnice, na których w 1880r. wybudowano nowy  pałacyk. 

        W latach 1944 – 1945 podczas działań wojennych obiekt ten oraz zabudowania dworskie: gorzelnia, kuźnia, obory i czworaki zostały zniszczone. Resztę murów aż do piwnic rozebrano w 1958r., a cegłę z rozbiórki wykorzystano do budowy obecnego budynku szkolnego. Ocalałe fragmenty zewnętrznych rzeźb pałacowych przewieziono do Puław i wmurowano w jedną ze ścian Domku Gotyckiego od strony Wisły. 

       Park dworski, który w czasie wojny został dużym stopniu zdewastowany, dzisiaj częściowo zachowuje dawny wygląd i jest zabytkiem.

       Prawie do końca XIX w. w Bronowicach czynna była karczma, działała dworska gorzelnia. We wsi istniały również dwa młyny. Większy, którego właścicielem był do roku 1944 Paweł Łyszcz, znajdował się w pobliżu dworu.  Mniejszy, należący do Stanisława Szczepanika - pod lasem. Od niego tę część wsi nazwano Małym Młynkiem. 

        Pod koniec XIX w. w Bronowicach mieszkało 398 osób, chłopi posiadali 561 mórg, natomiast właściciele dworu – 1787 mórg. Oprócz Bronowic należały do nich także: Kajetanów, Łęka, i Sarnów.  Przed wybuchem II wojny światowej Herniczkowie sprzedali część ziemi, resztę po wojnie rozdzielono  na podstawie reformy rolnej.

        Starsi mieszkańcy Bronowic z sentymentem wspominają dwór z czasów jego świetności. W pałacu  i parku bawili się goście, spacerowali aleją róż i wspaniale oświetloną kolorowymi lampionami aleją grabową, a na wysepce sadzawki, do której dopływali łódkami, jedli podwieczorek. 

        Służba folwarczna i chłopi mile wspominają ostatnich właścicieli Bronowic, życzliwych dla swoich poddanych, służących pomocą w potrzebie, szczególnie w czasie nieszczęśliwych wypadków. Jednym z nich był pożar  w ściśle zabudowanej wsi.

        Wieś miała dobrą lokalizację. Tędy w początkach XVII w. prowadził trakt pocztowy z Lublina   do Warszawy przez Puławy, Górę Puławską, Gniewoszów, Kozienice. Na początku lipca 1792r. w pałacu bronowickim odbyła się narada  polskich dowódców m.in. Tadeusza Kościuszki i ks. Józefa Poniatowskiego w sprawie wojny z Rosją i Targowiczanami. Tu również Kościuszko dokonał przeglądu swoich wojsk.    Na pamiątkę tego zdarzenia, w setną rocznicę  śmierci bohatera narodowego, wybudowano mu pomnik  z piaskowca, który istnieje do chwili obecnej. W czasie powstania listopadowego w 1831r. wojska gen. Józefa Dwernickiego zdążały przez Bronowice, aby wzniecić powstanie na Wołyniu.

       10 kwietnia 1899r. w domku dworskiego ogrodnika przyszła na świat Ewa Szelburg, autorka powieści dla dorosłych i książek dla dzieci, inicjatorka budowy szpitala-pomnika Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie.  W Bronowicach przyszła pisarka mieszkała zaledwie dwa lata. Potem rodzina Szelburgów przeniosła  się do Nałęczowa. Jedyną pamiątką związaną z jej pobytem tutaj jest ufundowana przez nią tablica pamiątkowa znajdująca się na frontonie naszego parafialnego kościoła w Górze Puławskie, gdzie rodzice pisarki zawarli związek małżeński.  

        Od początku okupacji niemieckiej aż do 1945r. na terenie gminy Góra Puławska działał dobrze zorganizowany Ruch Oporu, w powstawaniu którego czynny udział brali również mieszkańcy Bronowic, m.in. Bolesław Madejski i Paweł Kosmala. 

         ZWZ – AK  był organizacją wojskową podległą rządowi emigracyjnemu gen. W. Sikorskiego  we Francji, a po jej upadku- w Anglii. Na czele ZWZ stanął płk Stefan Rowecki ps. „Grot”. Zadaniem członków  związku było prowadzenie akcji sabotażowych, dywersyjnych, wywiadowczych, pomocy ludności cywilnej i oddziałom partyzanckim oraz szkoleń wojskowych, sanitarnych i kursu podoficerskiego.  Kurs ten odbywał się w Bronowicach u Józefa Sajnagi i przygotowywał do pracy niższą kadrę dowódczą. 

         Oprócz szkoleń wojskowych, u Stanisława Szczepanika na Małym Młynku w Bronowicach prowadzono tajne szkolnictwo z zakresu szkoły średniej ogólnokształcącej. Uczestniczyło w nim wielu mieszkańców wsi, a akcją kierował  Witold Kosmala – „Walter” –zastępca grupy dywersyjnej w naszym okręgu. W działalności antyniemieckiej często brały udział całe rodziny. Tak samo było w Bronowicach, gdzie do najaktywniejszych należała rodzina Pawła Kosmali. 

        Jesienią 1942r. ZWZ przemianowano na Kedyw, czyli wydzielone oddziały do akcji dywersyjnych.  Do nowo zorganizowanej grupy weszło wielu młodych ludzi, rekrutujących się głównie z byłej młodzieży szkół średnich. Wśród nich znaleźli się: Witold Kosmala, Stanisław Wąsik, Władysław Ałasa, Tadeusz Grudzień, Jan Korzec, Marian Sajnaga, Tadeusz Głowacki i Stanisław Lichterowicz. Od jesieni 1943r. dowódcą grupy był Józef Kletowski – „Jerzy” z Bronowic, ale ze względu na jego pracę zawodową zespołem kierował właściwie Witold Kosmala.

         W czasie walk na przyczółku puławskim (1944-1945) przez Bronowice przebiegała pierwsza linia frontu niemiecko – radzieckiego. Wioska została zniszczona w 90%. 

        W latach 1954-1958 miała tu swoją siedzibę Gromadzka Rada Narodowa Bronowice obejmująca sołectwa: Bronowice, Opatkowice, Łęka, Kowala i część  sołectwa Kajetanów. 

       W 1973r. na bazie Międzykółkowych Baz Maszynowych w Smogorzowie, Gołębiu i Bronowicach powstała Spółdzielnia Kółek Rolniczych. Posiadała ona bardzo dobrą bazę gospodarczą wraz z budynkami. Organizatorem MBM w Bronowicach był Leon Kozak.

       Od lat siedemdziesiątych we wsi działa  również sklep Gminnej Spółdzielni w Górze Puławskiej. 

       W 1994r. oddano do użytku nową remizę OSP.

 

 

       26 lutego 1898r. na zebraniu w Gminie Góra Puławska podjęto uchwałę o budowie szkoły  w Bronowicach. W budynku miało znajdować się również pomieszczenie mieszkalne dla nauczyciela. Nauka rozpoczęła się w grudniu 1899r.  Budynek szkolny powstał przy drodze do Łęki, po jej lewej stronie naprzeciwko parku dworskiego.

       Pierwszym nauczycielem był Henryk Krawczyk z Gniewoszowa. Rok po oddaniu szkoły uczęszczało do niej 142 uczniów, w tym 34 dziewczyny. W 1911r. H. Krawczyk został przeniesiony do Kijowa, a na jego miejsce przydzielono  Wiktora Muszalskiego.

       Szkoła była czynna przez długie lata  aż do I wojny światowej. W 1914r. nastąpiła przerwa w nauczaniu, która trwała  do 1917r.  W okresie międzywojennym realizowano w niej program czterech oddziałów z dwoma nauczycielami. Przez pierwsze lata kierownikiem placówki był Użyczyn, a od 1939r.  do 1944r. – Roman Zadura. Pracowali w niej również: małżeństwo Rozalia i Michał Strzałkowscy, Jan Rup, Adam Stępniewicz, Regina Lichterowicz i Józef Kletowski. 

       W czasie II wojny światowej podwyższony został stopień organizacji szkoły o klasy V i VI, dlatego  wynajmowano izbę lekcyjną u p.p. Kozłów,  potem najstarsze klasy uczyły się również w na piętrze budynku dworskiego -  gorzelni. Zajęcia prowadzone były w trzech salach lekcyjnych. 

        Wtedy okupanci zarządzili ograniczenie nauki języka polskiego, historii i geografii. Z programów nauczania wycofano to, co mogło świadczyć o wielkości i świetności Polski. Jednak nauczyciele w konspiracji przekazywali uczniom  zakazane wiadomości, które trzeba było zanotować na kartkach i nauczyć się ich na pamięć. Pracę konspiracyjną prowadzili m.in. Roman Zadura, Adam Stępniewicz, Jan Rup i Józef Kletowski.

        W czasie okupacji uczniowie kończący szkołę w Bronowicach otrzymywali  polsko – niemieckie świadectwo ukończenia klasy VI, a  naukę w klasie VII mogli kontynuować w Górze Puławskiej lub w Puławach.

        W czasie działań wojennych w roku 1944 mieszkańców lewobrzeżnej Wisły wysiedlono. Tułali się oni w odległych miejscowościach aż do wyzwolenia w 1945r. Powrócili do ruin, gdyż większość budynków została zniszczona. Taki sam los spotkał szkołę.  Przez pewien czas dzieci nie uczyły się, ponieważ w najbliższym otoczeniu brakowało budynków.

        Wiosną 1946r. rozpoczęła pracę szkoła w Górze Puławskiej, która mieściła się w drewnianym baraku pod lasem. Jej kierownikiem został Roman Zadura. Do przepełnionych sal uczęszczały dzieci z całej okolicy, także z Bronowic.

       W tym czasie  został wyremontowany budynek remizy OSP w Bronowicach, w którym w spartańskich warunkach    (niskie temperatury, wilgoć, ciasnota) od 1949r. zaczęły odbywać się zajęcia lekcyjne. Aby polepszyć warunki nauki, wynajmowano salę po Gromadzkiej Radzie Narodowej u państwa Kosmalów. Trwało to aż do momentu oddania do użytku obecnego budynku. Zimą z powodu niskich temperatur dzieci nie zdejmowały kurtek i palt, a głównym celem zajęć śródlekcyjnych było rozgrzanie zmarzniętych dłoni i nóg.

       W ciężkich powojennych latach w bronowickiej szkole funkcję kierownika pełnił Mikołaj Hawryluk, który został tu przeniesiony po pożarze szkoły w Polesiu . Po nim przejął ją Józef Kletowski, były dowódca grupy dywersyjnej /Kedywu/ w Placówce nr 2 – Armii Krajowej Góra Puławska i zarządzał szkołą aż do odejścia na emeryturę. W remizie pracowali też: T. Kurman, S. Ciesielska, Krakowiak, Walasek, Z. Banaś, D. Deska, S. Siębor i D. Szkoda.

       W pierwszych powojennych latach do szkoły uczęszczali głównie analfabeci, których uczono trudnej sztuki czytania i pisania. W taki sposób realizowano hasło walki z analfabetyzmem.

 

 

       Bronowice długie lata należały do regionu radomskiego, a do końca 1954r. do powiatu kozienickiego.  Ze względu na znaczną odległość do Kozienic, brak bitej drogi i komunikacji kontakt z władzami administracyjnymi był znacznie utrudniony. Jedynym środkiem lokomocji był wówczas pociąg  z Boguszówki, do której trzeba było wędrować pieszo.

       Wielu dorosłych mieszkańców Bronowic znalazło pracę w Puławach, młodzież kształciła    się  w tamtejszych szkołach średnich. W związku z tym ludność zawiśla, czyli gminy Góra Puławska, podjęła starania o włączenie tego terenu do powiatu  puławskiego w województwie lubelskim. Nastąpiło to 1 stycznia 1955r.

        W tym czasie w kraju  rzucono hasło: „Tysiąc szkół na tysiąclecie państwa polskiego”. Zawiązywały się liczne komitety budowy.  W najbliższym otoczeniu, gdzie wojna zniszczyła placówki oświatowe, powstało ich tak dużo, jak nigdzie w Polsce. Wybudowano szkoły w : Opatkowicach, Leokadiowie, Zarzeczu, Pachnowoli, Łęce, Górze Puławskiej, Trzciankach, Wojszynie i oczywiście w Bronowicach.

    W skład komitetu budowy szkoły w Bronowicach weszli:

            Mieczysław Gawęda

            Tadeusz Wojciechowski

            Józef Kletowski

            Antoni Kęska

            Stanisław Baćkowski

            Kazimierz Sajnaga

            Mieczysław Sajnaga

            Stanisław Mizak

      Wreszcie można było rozpocząć pracę. Mężczyźni rozbierali zrujnowany pałac, aby odzyskać materiał    na  budowę szkoły, kobiety czyściły i układały cegły.  Następnie wykopano fundamenty i tradycyjną metodą budowano. Codziennie do pracy stawiali się mieszkańcy wsi należący do rejonu szkolnego. Trudności pojawiały się w okresie intensywnych prac polowych, ale wtedy nauczyciele i uczniowie stawali się pomocnikami murarzy.

     Mury rosły szybko ku radości pierwszego kierownika nowej szkoły Józefa Kletowskiego, inspektora Bolesława Grzebalskiego oraz wszystkich, którym sprawa budowy szkoły leżała na sercu. 

       W końcu prace dobiegły końca. W pomalowanych salach, korytarzu  i hollu lśnił jesionowy parkiet. Klasy wyposażono w meble pochodzące z darowizn. Dzieci mogły rozpocząć naukę w godziwych warunkach. 20 sierpnia 1960r. szkołę oddano do użytku jako „Pomnik Tysiąclecia Państwa Polskiego Nr 72”. 

       Wszyscy byli dumni z poczucia dobrze spełnionego obowiązku: władze oświatowe, wspierające budowę szkoły funduszami i nadzorem, nauczyciele, wędrujący w niedziele od domu do domu i zbierający datki na Fundusz Budowy Szkół, rodzice, którzy własną pracą i pieniędzmi przyczynili się do wspólnego dzieła oraz dzieci, deklarujące lepszą naukę w nowej szkole.

 

 

         Na początku Szkoła Podstawowa w Bronowicach była placówką czteroklasową, później podniesiono stopień organizacyjny do siedmiu klas, a od 1966r. nauka trwała w niej osiem lat.        

         Warunki pracy w nowym budynku mimo braku sali gimnastycznej i świetlicy były znacznie lepsze niż wcześniej. Czasem, ze względu na małą liczbę dzieci,  zajęcia prowadzone były w klasach łączonych. Zawsze jednak można było liczyć na pomoc rodziców, którzy świetnie rozumieli potrzeby szkoły. Dzieci nie sprawiały problemów wychowawczych, wyróżniały się kulturą osobistą w szkole i poza nią. 

        Szkoła od początku oprócz typowych lekcji oferowała inne formy zdobywania i poszerzania wiedzy oraz rozwijania zainteresowań. Przyjeżdżało kino objazdowe, pojawiał się teatrzyk „Tyci-Tyci” z przedstawieniami, aktorzy Teatru im. J. Osterwy z Lublina prowadzili zajęcia dydaktyczne, odbywały się liczne spotkania z pisarzami, przedstawicielami wojska.

       Wieczorami miejsca dzieci zajmowali dorośli, którzy uczęszczali na zajęcia Uniwersytetu Ludowego. Słuchali wykładów wygłaszanych przez prawników,  lekarzy medycyny, weterynarii, specjalistów ze służby rolnej. 

        Szybko rosła kadra absolwentów Szkoły Podstawowej w Bronowicach. Tu stawiali swoje pierwsze kroki obecni nauczyciele, inżynierowie, pracownicy handlu i usług, administracji, ogrodnicy, rolnicy i dzisiejsi biznesmeni.

       Uczniowie tej szkoły brali czynny udział w pracach społecznych: zalesiania, pielęgnacji szkółek leśnych, sadzenia drzew w parku i przy drogach. Niejeden dorosły dziś człowiek może wskazać „swoje” posadzone drzewo. 

 Na terenie szkoły działały liczne organizacje uczniowskie: Samorząd Uczniowski, Spółdzielnia Uczniowska, Związek Harcerstwa Polskiego, Szkolna Kasa Oszczędności, Polski Czerwony Krzyż, Szkolne Koło Sportowe. 

       Samorząd Uczniowski jako współgospodarz szkoły czuwał nad organizacją okolicznościowych imprez szkolnych oraz pomagał w pracy wychowawczej.

       Prężnie działały również SKO i PCK, których członkowie co roku uczestniczyli w różnych konkursach, za co byli nagradzani. Uczniowie chętnie działali we wszystkich organizacjach, a szkoła tętniła życiem.

       Tymczasem wprowadzono reformę oświaty, w myśl której zaczęły funkcjonować zbiorcze szkoły gminne. W Bronowicach utworzono punkt filialny z ogniskiem przedszkolnym i klasami I – III. Starsze dzieci dowożono szkolnym autobusem do Zbiorczej Szkoły Gminnej w Górze Puławskiej. Do wolnych sal wprowadzono Zasadniczą Szkołę Rolniczą z Włostowic. Przez niedługi czas w budynku szkoły podstawowej mieściła się więc szkoła średnia.

        Gdy powrócił dawny system kształcenia, szkoła rolnicza została przeniesiona do Janowca, a nasze klasy stopniowo zwiększyły się o kl. IV, V, VI, by wrócić na koniec do dawnej ośmioklasowej szkoły podstawowej. 

        Dyrektorem szkoły został pan Stanisław Siębor, a po jego odejściu stanowisko to objęła pani Halina Szymańska.

        Od 1 września 1994r. do 31 maja 2014r. funkcję dyrektora Szkoły Podstawowej w Bronowicach pełniła pani Mariola Abramek.

 

        

Szkoła w Bronowicach zawsze stoi otworem dla mieszkańców wsi, dlatego tutaj odbywały się kiedyś spotkania pań z Koła Gospodyń Wiejskich, a obecnie zebrania Rady Sołeckiej, spotkania przedwyborcze z kandydatami do władz gminnych.

         Wiele inicjatyw szkolnych ma już swoje wieloletnie tradycje, które staramy się rozpowszechniać w środowisku lokalnym.

 

 

Kletowski Józef                                1954 – 1975

Deska Danuta                                    1975 – 1981

Siębor Stanisław                               1982 - 1988  

mgr Szymańska Halina                     1988 – 1994

mgr Abramek Mariola                      1994 -   2014

mgr Elżbieta Gawidziel (p.o)           2014 -  

 

 

Abramek Mariola

Adamowicz Janusz

Bogusz Jolanta

Capała Ewa

Chmielewska Maria

Chołuj Marta

Czechońska Bronisława

Czornik Regina

Deska Danuta

Dębiec Anna

Dymowska Teresa

Dzwonkowska Wojciech

Federowicz Jolanta

Figura Helena

Filipek Anna

Filipowska Dorota

Firlej Małgorzata

Frydrych Irena

Futera Urszula

Futera Waldemar

Gawidziel Elżbieta

Goluch Dorota

Górecki Kazimierz

Górska Alicja

Hempel Magdalena

Jarnicki Romuald

Jasik Teresa

Jaworski Jan

Kempa Małgorzata

Kletowski Józef

Koza Bożena

Kozłowska Katarzyna

Kraszewski Tomasz

Kursa Krzysztof

Lejwoda Krzysztof

Łuczyńska Agnieszka

Małkus Robert

Misztal Stefan

Mizak Anna

Muszyńska Kamila

Nogowski Adam

ks. Olender Dariusz

Pezda Walentyna

Piskorska Zofia

Piskorski Eugeniusz

Ponikowska Bożena

Pyszniak Ewa

Sadurska Teresa

Sawczuk Teresa

Seredyn Dariusz

Seroka Alicja

Siębor Stanisław

Sidoruk Anna

Skorek Mariola

ks. Skorża Zbigniew

Słaby Witold

Słowacka Anna

Słowacka – Pitucha Ewa

Solecka Natalia

Stasiak Witold

Stefanek Dorota

Szczepańska Teresa

Szkoda Daniela

Szlachcic Monika

Szymańska Halina

Świderska Jolanta

Tymińska Maria

Wełna Helena

Wójcik Jerzy

Wróbel Helena

Zdrodowska Urszula

Zielińska Helena

Żyłka Ewa

 

 

Ewa Sztreja

Justyna Owcarz

Zofia Popis

Dariusz Górski